- De Verenigde Staten merken dat het lastig is om de aanvallen van Houthi-rebellen op commerciële schepen in de Rode Zee te stoppen.
- De rebellen die vanuit Jemen opereren, bedreigen het scheepsverkeer in de belangrijke internationale vaarroute met drones en raketten.
- Er zijn grofweg drie factoren die een effectieve aanpak van de rebellen belemmeren.
- Lees ook: Rode Zee veilig voor Russische en Chinese schepen, zeggen Houthi-rebellen
ANALYSE – De Jemenitische Houthirebellen hebben woensdag opnieuw twee Amerikaanse schepen beschoten op de Rode Zee. Twee van de drie raketten konden uit de lucht worden geschoten, de derde miste de vaartuigen.
De twee schepen zijn van de Deense rederij Maersk en varen onder Amerikaanse vlag. Volgens het bedrijf hebben de vaartuigen geen schade opgelopen en is niemand gewond geraakt. De vaartuigen werden begeleid door de Amerikaanse marine en maakten rechtsomkeert nadat ze beschoten waren.
“Dit toont duidelijk dat de Houthi’s nog steeds van plan zijn dit soort aanvallen uit te voeren”, zegt Witte Huis-woordvoerder John Kirby. “Dat betekent natuurlijk dat we nog steeds zullen moeten doen wat nodig is om de scheepvaart te beschermen.”
De beschietingen zorgen voor een grote ontregeling van de internationale vaarroute via het Suezkanaal. Die scheepsroute is onder meer van belang voor de containervaart tussen Azië (Shanghai) en Europa (Rotterdam).
En ondanks dat de Amerikanen, samen met de Britten, doelen van de Houthi's succesvol aangevallen hebben – waaronder het tot zinken brengen van verschillende Houthi-boten – blijft de Jemenitische rebellengroep aangeven door te gaan met de beschietingen van schepen op de Rode Zee totdat Israël stopt met de militaire operatie in de Gazastrook.
De Houthi’s zijn geen grote militaire macht. Ze genieten echter drie voordelen die het voor het Westen ingewikkeld maken om ze te verslaan.
1) Ligging van Jemen bij de Rode Zee werkt in het voordeel van de Houthi's
Allereerst werkt de geografische ligging van Jemen in het voordeel van de Houthi's. Schepen die van Europa of de oostkust van de VS naar India en Oost-Azië reizen, kun het eenvoudigst het Suezkanaal in Egypte nemen. Dat kanaal verbindt de Middellandse Zee en de Indische Oceaan en zorgt ervoor dat je niet om Afrika heen hoeft te varen om vanuit Europa naar Azië te komen en omgekeerd.
Liefst 15 procent van de wereldhandel passeert het 190 kilometer lange Suezkanaal, volgens schattingen. Hoe kwetsbaar het kanaal is, bleek enkele jaren geleden nog. In 2021 kwam het gigantische containerschip Ever Given vast kwam te liggen in het Suezkanaal, waardoor de mondiale handel wekenlang ontwricht raakte.
Momenteel vormt niet zozeer het kanaal zelf het probleem, maar eerder de bedreiging waarmee schepen worden geconfronteerd die varen door de Rode Zee en de zeestraat van Bab el Mandeb, die langs Eritrea, Djibouti en Jemen voert.
Bab el Mandeb is slechts 112 kilometer lang en 32 kilometer breed. Het ligt binnen bereik van antischeepsraketten, drones en zelfs houwitsers die granaten met een groot bereik afvuren. Dat is ideaal voor de Houthi's die vanuit Jemen opereren.
In tegenstelling tot de meeste zeewegen zijn er geen uitwijkroutes, als de zeestraat is geblokkeerd.
2) Houthi's hebben groot arsenaal aan effectieve wapens
Ook de technologie werkt in het voordeel van de rebellen. Moderne antischeepswapens zijn krachtig, maar tegelijk eenvoudig genoeg voor gebruik door een militante rebellengroep. Wat betreft de inzet van drones geldt dat die goedkoop zijn, terwijl zelfs een kleine drone met explosieven enige schade kan toebrengen aan een groot schip.
De Houthi's beschikken over een groot aantal raketten die schepen kunnen verwoesten, aldus het International Institute for Strategic Studies. Deze raketten komen voornamelijk uit Iran, maar de rebellen gebruiken ook oudere Sovjet- en Chinese modellen.
Het gaat hierbij om bijvoorbeeld de P-21 Termit uit het Sovjettijdperk en de Chinese C-801, die een bereik tot 130 kilometer heeft.
Ook gebruiken de Houthi's de Iraanse Ghadir-raket met een bereik van 300 kilometer en de Quds Z-0, die naar verluidt zelfs 800 kilometer ver komt. De rebellen beschikken tot slot over drones en door Iran geleverde ballistische antischeepsraketten met een bereik van bijna 500 kilometer.
De rebellen kunnen deze raketten afvuren vanuit mobiele lanceerinrichtingen, die snel verplaatst kunnen worden. Ze kunnen een raket afvuren en de lanceerinstallatie daarna verplaatsen, nog voordat de Amerikaanse marine de lanceerplaats kan lokaliseren en deze kan aanvallen met bijvoorbeeld een Tomahawk-kruisraket.
De Houthi’s leerden deze technieken toe te passen tijdens een 9-jarige oorlog met een door Saudi-Arabië geleide coalitie.
De geografische ligging van Jemen vergroot in dit geval de militaire dreiging. De beste verdediging van een schip bestaat niet kanonnen of stoorzenders, maar uit open ruimte. Zelfs een gigantisch vliegdekschip is moeilijk te herkennen in de uitgestrekte oceaan.
De radar van een antischeepsraket kan slechts een klein gebied scannen, maar dat is bij de nauwe doorgang van de Rode Zee bij Jemen juist goed te doen. De Bab el Mandeb is slechts 32 kilometer breed. Hierdoor kunnen schepen worden gevolgd door grondradars van de Houthi's, kleine boten, drones of zelfs waarnemers op een heuveltop met een goede verrekijker.
3) Houthi's genieten steun van Iran
Het laatste probleem voor het Westen is politiek van aard. De Houthi’s stellen enkel Israëlische schepen aan te vallen uit solidariteit met de Palestijnen in Gaza (hoewel veel van de aangevallen schepen niets met Israël van doen hebben).
De echte reden voor de aanvallen lijkt echter te liggen bij het feit dat Iran de rebellen gebruikt om zich te doen gelden als militaire macht in de Perzische Golf en het Midden-Oosten.
Al zijn de Houthi's geen Iraanse marionetten, ze krijgen wel uitgebreide steun van de sjiitische regering van Iran. De confrontatie die de Houthi's zoeken met Israël, wordt door de bevolking van de Arabische staten over het algemeen als positief ervaren.
Iran helpt de Houthi's bovendien niet enkel met wapens en geld. De rebellen krijgen naar verluidt ook informatie over scheepvaartbewegingen in de Rode Zee van Iraanse bronnen.
De Iraanse steun aan de Houthi's lijkt vooralsnog een permanent karakter te hebben. Sancties tegen de Houthi's, zoals het Amerikaanse initiatief om de groepering opnieuw tot terreurorganisatie te bestempelen, zullen waarschijnlijk niet effectief zijn.
Toch betekent dit niet dat de Houthi’s onoverwinnelijk zijn. Wellicht dat aanhoudende westerse aanvallen op hun militaire infrastructuur – en mogelijk directe aanvallen op hun leiders – een verschil gaan maken.
Een nieuw vredesakkoord om de burgeroorlog in Jemen te laten eindigen, zou ook voor verandering kunnen zorgen. De burgeroorlog heeft volgens schattingen van de VN al tot 227.000 doden geleid.
Wellicht besluiten de Houthi’s op een gegeven moment dat ze zich beter op hun eigen bevolking kunnen richten. Jemen is immers zo door armoede geteisterd, dat de helft van de bevolking moet overleven met het equivalent van minder dan 2 euro per dag.